Sprawność nadzoru nad neuroinfekcjami
Badanie prowadzone w okresie od marca do grudnia 2009 r. objęło 106 szpitali na terenie 11 województw. Łącznie na terenie 106 oddziałów zgłoszono 1 111 neuroinfekcji wirusowych, od których pobrano i przesłano do przebadania 912 próbek (Tabela 1). Badania laboratoryjne przesłanych próbek pozwoliły na potwierdzenie 211 zachorowań na KZM. Większa liczba zachorowań na KZM zgłoszonych w MZ-56 w porównaniu z próbkami potwierdzonymi w ramach programu w województwach podlaskim oraz warmińsko – mazurskim wynika z faktu, że do programu nie zostały włączone wszystkie szpitale diagnozujące kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). W województwie mazowieckim nie wszystkie potwierdzone zachorowania zostały zgłoszone przez lekarzy.
Ogólnie, program pozwolił na zwiększenie czułości nadzoru nad neuroinfekcjami w Polsce. W 11 nadzorowanych województwach zgłoszono w raportach MZ-56 włącznie 904 neuroinfekcje o wirusowej etiologii, w porównaniu z 707 zachorowaniami zgłoszonymi w 2008 r. Stanowi to wzrost liczby zarejestrowanych zachorowań o 28% w analogicznym, 9-miesięcznym okresie obserwacji. Wykres 1 przedstawia liczbę zachorowań rejestrowanych w meldunkach MZ-56 w poszczególnych miesiącach 2009 r., w porównaniu z 2008 r. Zestawienie wskazuje, że przed wdrożeniem nadzoru, do marca 2009 r., liczba rejestrowanych neuroinfekcji była niższa w 2009 r. Natomiast wdrożenie aktywnego nadzoru doprowadziło do zwiększenia czułości rejestracji zachorowań na neuroinfekcje o prawdopodobnie wirusowej etiologii w miesiącach letnich.
Zaobserwowano zróżnicowanie terytorialne sprawności nadzoru nad neuroinfekcjami (Rycina 2). Największy wzrost rejestrowanych neuroinfekcji zaobserwowano w województwach warmińsko-mazurskim (79%) oraz pomorskim (45%). Natomiast w województwach wielkopolskim oraz podkarpackim program aktywnego nadzoru nie doprowadził do zwiększenia liczby rejestrowanych zachorowań. Mimo faktu, że w 2009 roku mogło być mniej zakażeń wirusowych z przyczyn naturalnych, sprawnie prowadzony aktywny nadzór powinien przynajmniej umożliwić lepszą rejestrację występujących zachorowań (czułość nadzoru nad neuroinfekcjami ocenia się na poziomie 60%).
Lepsza dostępność diagnostyki neuroinfekcji w kierunku kleszczowego zapalenia mózgu (KZM umożliwiała natomiast znaczną poprawę czułości nadzoru nad KZM (Rycina 3). Od momentu rozpoczęcia badania w maju, w kolejnych miesiącach zgłaszanych było więcej zachorowań na KZM, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku.
Rycina 3. Liczba zachorowań na KZM w Polsce w 2009 r., w porównaniu z 2008 r.
Zaobserwowano spore zróżnicowanie terytorialne poprawy nadzoru nad KZM w 2009 r. Wyraźna poprawa nastąpiła w województwach małopolskim, mazowieckim, lubelskim oraz świętokrzyskim. Natomiast w woj. pomorskim zarejestrowano 7 zachorowań na KZM pomimo braku zgłoszeń w okresie poprzedzających 20 lat (Ryc. 4).
Wstępne wyniki badania próbek w kierunku KZM
Rycina 5 przedstawia wyniki badania próbek według miesiąca przesłania próbki. W związku z rozpoczęciem programu aktywnego nadzoru nad neuroinfekcjami w marcu 2009 r., w pierwszych miesiącach badania czułość nadzoru była niska. W wielu placówkach dopiero wdrażano procedury aktywnego nadzoru. W kolejnych miesiącach liczba przesyłanych próbek ulegała zwiększeniu, natomiast odsetek próbek potwierdzanych jako KZM ulegał zmniejszeniu. Wskazywało to na poprawę czułości nadzoru we włączonych Oddziałach. Począwszy od września 2009 r. natomiast, zaobserwowano spadek liczby przesyłanych próbek i wzrost odsetka próbek dodatnich. Tak znaczny spadek przesyłanych próbek prawdopodobnie odzwierciedla w większym stopniu brak zainteresowania lekarzy badaniem skriningowym w kierunku KZM, niż biologicznie uzasadniony spadek częstości diagnozowanych neuroinfekcji wirusowych. Pracownicy Inspekcji Sanitarnej powinni zwracać uwagę na to sezonowe zróżnicowanie czułości nadzoru nad neuroinfekcjami.
Rycina 6 przedstawia wyniki badania próbek w kierunku KZM według wieku badanych pacjentów. Zwraca uwagę znaczna liczba neuroinfekcji diagnozowanych u osób poniżej 20 roku życia, wśród których rzadko potwierdzany jest KZM. Im starsi pacjenci ze zdiagnozowaną neuroinfekcją, tym większe prawdopodobieństwo rozpoznania kleszczowego zapalenia mózgu (Ryc. 6).
Wstępne dane o zachorowaniach na KZM
Według oficjalnych meldunków MZ-56 w Polsce w 2009 r. zarejestrowano 335 zachorowań na neuroinfekcje. W związku z tym, że w ramach programu potwierdzono zachorowania, które nie zostały zgłoszone w MZ-56, ta liczba prawdopodobnie ulegnie zwiększeniu.
Według wstępnych, niepełnych danych, rozkład wieku i płci zgłoszonych zachorowań przedstawiono w Tabeli 2.
Rycina 7 przedstawia rozkład geograficzny zachorowań na KZM zarejestrowanych w 2009 r. Mapka nie uwzględnia danych z województw dolnośląskiego, śląskiego, łódzkiego oraz kujawsko-pomorskiego, które nie były objęte programem.