Najskuteczniejszą metodą prewencji krztuśca są szczepienia ochronne. Istnieją dwa rodzaje szczepionek: pełnokomórkowe oraz acelularne. Szczepionki pełnokomórkowe, zawierają inaktywowane pałeczki B. pertussis, zaś acelularne – oczyszczone antygeny krztuśca, które indukują odpowiedź immunologiczną organizmu. W polskim kalendarzu szczepieą szczepienia przeciwko krztuścowi – w postaci szczepionki DPT (inaczej Di-Te-Per, czyli błonica, tężec, krztusiec) – rozpoczynają się w drugim miesiącu życia dziecka. Schemat pełnego szczepienia obejmuje cztery dawki, natomiast szczepienie przypominające wykonuje się w szóstym roku życia.
W Polsce zarejestrowane są cztery preparaty pełnokomórkowe, różniące si sposobem inaktywowania bakterii oraz składem antygenowym: mogą zawierać dodatkowo antygeny tężca, poliomyelitis, Haemophilus infuenzae typu b, HBsAg.
Pod koniec lat 90 wprowadzono na polski rynek farmaceutyczny szczepionki acelularne. Poszczególne preparaty, oprócz toksyny krztuścowej (PT), mogą zawierać: FHA (hemaglutyninę włókienkową), PRN (pertaktynę), aglutynogeny typu 2 lub 3 (zawarte w fimbriach – AGG).
Obydwa rodzaje szczepionek (tzn. pełnokomórkowa i acelularna) cechują się wysoką immunogennością (skuteczność preparatów pełnokomórkowych, wynosi ok. 85%, a celularnych powyżej 85%). Immunizacja po ostatniej dawce szczepionki trwa od 6 do 12 lat (przy stosowaniu preparatów celularnych – nieco dłużej).
Szczepionki acelularne, w porównaniu z pełnokomórkowymi, znacznie rzadziej wywołują tzw. niepożądane odczyny poszczepienne – odczyny miejscowe i ogólne. Odczyny miejscowe to: zaczerwienienie, obrzęk (nawet całej kończyny), bolesność w miejscu podania. Ogólne: gorączka, senność, drażliwość nieustający płacz (tzw. nieutulony). Pierwsze zmiany skórne mogą wystąpić w ciągu 48 godzin od szczepienia i zazwyczaj ustępują samoistnie. Stosunkowo często występuje gorączka. W ok. 1 – 3% przypadków temperatura może sięgać ponad 40ºC oraz może dojść do drgawek gorączkowych. Dlatego też dzieciom, u których w przeszłości występowały drgawki gorączkowe profilaktycznie podaje się lek przeciwgoraczkowy. Do działań niepożądanych należy również nadmierna senność, rzadziej (po podaniu szczepionki pełnokomórkowej) nieutulony płacz, który może trwać więcej niż 3 godziny.
Bezwzględne przeciwwskazania szczepienia:
- przebyta reakcja anafilaktyczna po poprzednim szczepieniu;
- uczulenie na składniki szczepionki
- encefalopatia, która rozwinęła się w 7 dni po poprzednim szczepieniu (bez innej znanej przyczyny)
Względne przeciwwskazania (należy rozważyć podanie szczepionki):
- gorączka (umiarkowana bądź ciężka)
- niestabilne zaburzenia neurologiczne (po ustąpieniu – zaszczepień)
- reakcje niepożądane po poprzednim szczepieniu:
- gorączka (powyżej 40ºC w 48 h po szczepieniu)
- utrata przytomności (także w 48 h po szczepieniu)
- nieutulony płacz (trwający co najmniej 3 h w ciągu 48 h po szczepieniu)
- drgawki/konwulsje (w 72 h po szczepieniu)
- zespół Guillain – Barre (w 6 tygodni po podaniu szczepienia)