Narodowy Instytut zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny od blisko 100 lat działa w obszarze nauk medycznych i nauk o zdrowiu a jego misją jest poprawa zdrowia ludności Polski. poprzez badanie, monitorowanie, analizowanie i opracowywanie rozwiązań systemowych skoncentrowanych w szczególności na zapobieganiu chorobom.
Instytut zatrudnia szereg naukowców i ekspertów, którzy w swej pracy koncentrują się w szczególności na:
1. monitorowaniu i ocenie chemicznych i fizycznych czynników ryzyka dla zdrowia człowieka
2. monitorowaniu i ocenie biologicznych czynników ryzyka dla zdrowia człowieka
3. monitorowaniu sytuacji zdrowotnej i ocenie potrzeb zdrowotnych ludności w Polsce
4. zabezpieczeniu populacji przed chorobami zakaźnymi
5. rozwoju metod eksploracji danych w systemie monitorowania bezpieczeństwa żywności
6. ocenie jakości usług zdrowotnych
7. promocji i edukacji
Ze względu na źródło finansowania w 2017 roku realizowano 47 zadań badawczych + 2 dla młodych naukowców finansowanych z dotacji na działalność statutową (MNiSW), 12 w ramach Narodowego Programu Zdrowia (MZ), 12 tzw. zadań misyjnych ze środków własnych NIZP-PZH i 23projekty finansowane z innych źródeł (m.in.: NCN, UE, Polska Cyfrowa).
W 2017 roku na uwagę zasługują następujące wyniki statutowych prac naukowych:
• Stwierdzono znaczne różnice poziomu hospitalizowanej zachorowalności i śmiertelności szpitalnej z powodu niedokrwiennego udaru mózgu, związane z województwem zamieszkania, natomiast wielkość miejscowości zamieszkania (wieś, małe lub duże miasto) różnicowała obydwa te wskaźniki w znacznie mniejszym stopniu.
• Stwierdzono, że zróżnicowanie międzypowiatowe umieralności Polaków z powodu chorób układów krążenia, trawiennego i oddechowego oraz przyczyn zewnętrznych (ale tylko wśród mężczyzn), w latach 2003-2014 jest ustabilizowane co wskazuje na trwałe zróżnicowanie uwarunkowań tych zdarzeń zdrowotnych.
• Zidentyfikowano genotyp szczepu Corynebacterium diphtheriae nie wytwarzającego toksyny błoniczej, który w Polsce od 2005 roku do chwili obecnej wywołuje zakażenia inwazyjne, w tym zapalenie wsierdzia oraz zidentyfikowano najbardziej konserwatywne rejony w wybranych białkach eksponowanych na powierzchni komórek C. diphtheriae, co posłuży do dalszych badań nad antygenami do opracowania nowej szczepionki chroniącej przed zakażeniami szczepami C. diphtheriae niewytwarzającymi toksyny błonicy.
• U szczepów Bordetella pertussis izolowanych w populacji zaszczepionej przeciw krztuścowi zidentyfikowano trzy typy mutacji w genie kodującym pertaktynę, skutkujące brakiem wytwarzania tego białka. Mutacje te są odpowiedzią na presję selekcyjną wywołaną szczepieniem szczepionką zawierającą pertaktynę jako antygen.
• Szczegółowa ocena występowania HCV w populacji ogólnej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem nierozpoznanych zakażeń oraz czynników związanych z częstszym występowaniem zakażeń w fazie zaawansowanego włóknienia.
• Wykazanie, na podstawie badań, że w Polsce nie występują zachorowania na odrę wywołane szczepami rodzimymi, lecz wszystkie przypadki odry były zawleczone z innych krajów.
• Oceniono ryzyko zdrowotne wynikające z przekroczeń dopuszczalnych pozostałości pestycydów w żywności stosując scenariusze najgorszego przypadku. Ryzyko charakteryzowano odnosząc oszacowane pobranie pestycydu przez populację generalną i dzieci do ostrej dawki referencyjnej lub do akceptowanego dziennego pobrania (ADI). W 13. przypadkach stwierdzono, że stwierdzone poziomy pozostałości mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia konsumentów dostarczając niepodważalnych argumentów urzędom odpowiedzialnym za zarządzanie ryzykiem.
• Wyniki systematycznych (okres 2 lat) badań aerozolu solnego wytwarzanego na 2 tężniach uzdrowiskowych pozwoliły na ustalenie racjonalnych kryteriów oceny tych obiektów jako urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego. Kryteria te zostały przekazane do wykorzystania w nowelizacji Rozporządzenia Ministra Zdrowia dotyczącego wymagań dla tych obiektów.
• Określono strukturę chemiczną nowego metabolitu szczepu Streptomyces sp. 8812. Jest to pierwsze doniesienie o pozyskaniu ze źródeł naturalnych związku o budowie cis-3-(3,4-dihydroksybenzylo)heksahydropyrrolo[1,2-a]pirazyno-1,4-dionu.
W Ramach Narodowego Programu Zdrowia NIZP-PZH realizowano w 2017 roku 12 zadań, w tym 2 w ramach celu operacyjnego V.: „Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się” (analiza adekwatności i efektywności udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej w odniesieniu do rozpoznanych potrzeb zdrowotnych osób starszych oraz edukacja zdrowotna w profilaktyce urazów i w promocji bezpieczeństwa) i 10 w ramach celu IV.: „Ograniczenie ryzyka zdrowotnego wynikającego z zagrożeń fizycznych, chemicznych i biologicznych w środowisku zewnętrznym, miejscu pracy, zamieszkania, rekreacji oraz nauki” (badania przeglądowe rozpowszechnienia pasożytów jelitowych u dzieci oraz zakażeń HBV u dorosłych; identyfikacja i charakterystyka szczepów HAV; eradykacja poliomyelitis oraz eliminacja odry i różyczki; analiza czynników ryzyka występowania chorób zakaźnych w ogniskach epidemicznych; badania laboratoryjne w ogniskach chorób przenoszonych drogą pokarmową; określenie częstości występowania nowych zakażeń HIV na podstawie badań serologicznych; potwierdzenie prawidłowości określenia serotypów pałeczek salmonella izolowanych od chorych w Polsce; prowadzenie baz danych dotyczących chemicznych zanieczyszczeń żywności, pozostałości pestycydów, mikrobiologii żywności, dodatków do żywności, bezpieczeństwa materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością a także koordynacja przekazywania krajowych danych epidemiologicznych o zakażeniach i chorobach zakaźnych do Europejskiego Centrum zapobiegania oraz Kontroli chorób Zakaźnych oraz instytucji i organizacji międzynarodowych). Większość tych zadań jest kontynuowanych.
Istotnym sukcesem w 2017r. było uzyskanie finansowania projektu „ProfiBaza – Cyfrowe udostępnienie informacji publicznej na temat sytuacji zdrowotnej ludności oraz realizacji programów zdrowotnych dla potrzeb profilaktyki chorób i promocji zdrowia w Polsce” nr POPC.02.03.01-00-0015/17-00. Jest to drugi spośród realizowanych ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa projekt. Od 2016 roku NIZP-PZH realizuje bowiem projekt „EpiBaza – Udostępnienie zasobów Ogólnopolskiego Systemu Nadzoru Epidemiologicznego i Środowiskowego nad Bezpieczeństwem Ludności” nr POPC.02.03.01-IP.01-00-003/16. Celem obu projektów jest zbudowanie systemów pozwalających na udostępnianie, zarówno obywatelom jak również instytucjom, gromadzonych w NIZP-PZH zasobów danych w obszarze zdrowia publicznego (epidemiologia chorób zakaźnych, bezpieczeństwa żywności, profilaktyka chorób i promocja zdrowia oraz sytuacja zdrowotna ludności) dla ich ponownego wykorzystania w celach poznawczych, naukowych, administracyjnych i komercyjnych.
Poza tym w minionym roku wśród realizowanych projektów, finansowanych przez UE, znalazły się:
• „Opracowanie metod poprawy dokładności oszacowań dotyczących epidemii HIV w krajach UE/EEA”, którego celem głównym opracowanie wiarygodnych oszacowań dla kluczowych parametrów rozwoju epidemii HIV na poziomie Unii Europejskiej i w krajach członkowskich. Zostanie to osiągnięte poprzez prace metodologiczne oraz wsparcie dla krajów w aplikacji opracowanych metod
• „I-MOVE+ zintegrowane monitorowanie szczepionek w Europie”, realizowane przez konsorcjum (26 partnerów), którego zadaniem jest stworzenie trwałej platformy opieki podstawowej, sieci szpitali i laboratoriów, które korzystają z zatwierdzonych znormalizowanych metod do oceny istniejących i nowych programów szczepień niezależnie od interesów handlowych.
• W 2017 r. w NIZP-PZH odbyły się następujące konferencje:
• Konferencja w ramach obchodów Europejskiego Tygodnia Szczepień 2017 (NIZP-PZH był współorganizatorem)
• Szczyt Zdrowie http://www.szczytzdrowie.pl/?page_id=12
• „Promocja zdrowia podstawą zdrowia publicznego. Promocja zdrowia dla osób starszych” (współorganizatorzy: Uniwersytet Jagielloński, NIZP-PZH)
• „Diagnoza obecnej sytuacji i kierunki zmian: Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Cukrzyca 2017” (NIZP-PZH, Instytut Komunikacji Zdrowotnej)
• „Co współcześnie jest wiarygodnym źródłem informacji o szczepieniach?” (NIZP-PZH)
• Konferencja z okazji III Światowego Tygodnia Wiedzy o Antybiotykach (współorganizatorzy: GIS, NIZP – PZH, WHO)
• W minionym roku w NIZP-PZH powstała Rada ds. Współpracy i Rozwoju Kadr, organ doradczy Dyrektora NIZP-PZH. Jej cele działania są:
• Wymiana informacji pomiędzy kluczowymi instytucjami sektora ochrony zdrowia a przedstawicielami uczelni kształcących kadry w zdrowiu publicznym;
• Planowanie wspólnych działań naukowych i organizacyjnych w obszarze zdrowia publicznego;
• Budowanie partnerstwa w obszarze kreowania i wdrażania rozwiązań kluczowych dla realizacji zadań zdrowia publicznego;
• Przygotowywanie propozycji zmian systemowych w obszarze zdrowia publicznego;
• Konsultowanie wspólnego stanowiska wobec przedstawionych Radzie propozycji zmian systemowych;
• Ujednolicenie kwalifikacji zawodowych i naukowych absolwentów kierunków kształcenia w zdrowiu publicznym.
Członkami Rady są przedstawiciele: Ministerstwa Zdrowia, Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Narodowego Funduszu Zdrowia, The Association of Schools of Public Health in the European Region (ASPHER) oraz wydziałów Uczelni Wyższych kształcących na kierunku Zdrowia Publiczne.
Opracowała Agnieszka Kubajek
