16 grudnia 2020 r. Parlament Europejski przyjął nową dyrektywę określoną numerem 2020/2184, w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Zawarte w niej rozwiązania w znacznym stopniu zmieniają dotychczasowe zasady zapewnienia odpowiedniej jakości wody, dostosowując je do lokalnych warunków poprzez wprowadzenie oceny ryzyka jako ich podstawy.
Możliwość taką stwarzały już częściowo wcześniejsze przepisy, lecz jedynie jako rozwiązanie nieobowiązujące (1718/2015). Obecnie natomiast zarządzanie systemem zaopatrzenia w wodę na podstawie oceny ryzyka obejmującej cały system od ujęcia po punkt czerpalny u konsumenta będzie obligatoryjne.
Istotą systemu jest trafna identyfikacja na wszystkich powyższych etapach wszelkich możliwych zagrożeń dla jakości wody, zastosowanie odpowiednich dla nich środków kontroli ryzyka i weryfikacja ich skuteczności.
Wynika stąd, że zakres badań jakości wody oraz ich częstość będzie ściśle dostosowany do rzeczywistych zagrożeń. Zawarty w dyrektywie wykaz parametrów objętych badaniami jakości wody będzie mógł ulegać znaczącemu ograniczeniu, zależnie od udokumentowanej lokalnej jakości wody i warunków jej dystrybucji.
Dodatkowe parametry mikrobiologiczne i chemiczne
Dyrektywa poszerza dotychczasowy zakres standardowych parametrów badania wody, wprowadzając w zakresie parametrów mikrobiologicznych oznaczanie bakterii z rodzaju Legionella i colifagów somatycznych, a w zakresie parametrów chemicznych: bisfenol A (2,5 μg/l), mikrocystynę LR (1,0 μg/l), uran (30 μg/l), związki perfluoro- i polifluoroalkilowe (PFAS ogółem i sumę PFAS).
Poszerzono także zakres wymagających oceny ubocznych produktów dezynfekcji wody, które zależnie od stosowanych środków dezynfekcyjnych obejmować mogą także chlorany i chloryny (ditlenek chloru) oraz kwasy halogenooctowe (chlor, podchloryn sodu).
W dyrektywie zmieniono też wartości parametryczne następujących pierwiastków:
- ołów: obniżenie wartości parametrycznej z 10 μg/l do 5 μg/l). Wartość parametryczna wynosząca 5 μg/l musi zostać osiągnięta najpóźniej do dnia 12 stycznia 2036 r.,
- antymon: podwyższenie wartości parametrycznej z 5,0 μg/l do 10 μg/l,
- chrom: obniżenie wartości parametrycznej z 50 μg/l do 25 μg/l),
- selen: podwyższenie wartości parametrycznej z 10 μg/l do 20 μg/l),
- bor: podwyższenie wartości parametrycznej z 1,0 mg/l na 1,5 mg/l.
Nowość – wpływ systemów wodociągowych na jakość wody
W obecnej dyrektywie zwrócono uwagę na wpływ, jaki na jakość wody wywierają wewnętrzne systemy wodociągowe w budynkach. Stanowi to znaczącą nowość, dotychczas bowiem nie będąc w gestii producentów wody, lecz administratorów budynków instalacje takie nie były objęte ani badaniami kontrolnymi wpływu na jakość wody, ani działań naprawczych w tym zakresie.
Obecne regulacje zobowiązują państwa członkowskie do oceny ryzyka, jakie w tym zakresie mogą stwarzać instalacje wodociągowe w budynkach, przewidując przy tym obligatoryjną kontrolę dwóch parametrów, mających największe znaczenie zdrowotne – bakterii Legionella i ołowiu. W przypadku gdyby bakterie Legionella stwarzały ryzyko dla zdrowia mieszkańców lub użytkowników budynku, państwa członkowskie zapewniają zastosowanie odpowiednich środków jego eliminacji lub ograniczenia, przynajmniej w obiektach priorytetowych z punktu widzenia ochrony zdrowia publicznego.
Ujednolicony system oceny materiałów do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia
Istotną częścią dyrektywy jest wprowadzenie ujednoliconego w skali UE systemu ocen materiałów do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi, zapewniającego, że wszystkie materiały nowo instalowane w systemach zaopatrzenia w wodę będą wolne od niekorzystnego wpływu na jakość wody i jej bezpieczeństwo dla zdrowia ludzi.
W przeciwieństwie do dotychczasowych regulacji, pozostawiających państwom członkowskim dowolność co do metod i zakresu badań materiałów oraz kryteriów ich oceny i interpretacji, zalecenia obecnej dyrektywy tworzą w tym zakresie system obowiązujący wszystkie państwa członkowskie UE. Uzyskany w którymkolwiek państwie certyfikat będzie dzięki temu obowiązywał na obszarze całej UE, bez konieczności ponawiania żmudnej procedury oceny w każdym kolejnym państwie.
Europejskie listy pozytywne jako podstawa oceny składu materiału
W systemie tym wyodrębniono 4 grupy wyrobów: metalowe, organiczne, cementowe oraz emalie i materiały ceramiczne. Istotnym elementem systemu oceny będą europejskie listy pozytywne jako podstawa oceny składu materiału oraz wynik badań migracji. Listy pozytywne są obecnie w trakcie opracowania na podstawie danych zgromadzonych dotychczas przez państwa członkowskie.
Najprostszej oceny wymagają materiały metalowe, w przypadku których ogranicza się ona do wykazania zgodności z europejską listą pozytywną zatwierdzonych składów metali i stopów. W przypadku pozostałych grup materiałów ocena zgodności ich składu z przewidzianą dla każdej z nich europejską listą pozytywną substancji wyjściowych będzie stanowiła etap wstępny dalszych badań. Będą one obejmowały badania migracji, a w przypadku materiałów organicznych oraz cementowych – także badanie podatności na biofilm
Zobowiązanie do przeciwdziałania stratom wody
W dyrektywie wprowadza się też rozwiązanie, mające przeciwdziałać stratom wody w wyniku wycieków poprzez zobowiązanie państw członkowskich do opracowania infrastrukturalnego indeksu wycieków.
Obecna dyrektywa zwraca uwagę na aspekty społeczne zaopatrzenia w wodę i istniejące w tej sferze ograniczenia. Wskazuje na potrzebę zapewniania dostępu do bezpiecznej dla zdrowia wody wrażliwym i zmarginalizowanym grupom ludności. Mają być one wskazane przez państwa członkowskie z uwagi na różnice, jakie występują tym zakresie w poszczególnych częściach UE. Zachęca się też do instalowania w przestrzeniach publicznych ogólnie dostępnych miejsc do czerpania wody w celu upowszechniania korzystania z wody z kranu.
Obowiązek odpowiedniej informacji mieszkańców o jakości wody
Zwrócono też uwagę na konieczność poprawy informowania mieszkańców o jakości wody. Za niewystarczające uznano zamieszczanie stosownej informacji na stronie internetowej producenta wody, zalecając przekazywanie przynajmniej raz w roku wszystkim osobom zaopatrywanym w wodę kierowanej do nich informacji o jakości wody, w łatwo dostępnej formie – dodatku do faktury lub aplikacji elektronicznej.
Informacja ta nie powinna się przy tym ograniczać do danych jakości wody, ale obejmować także cenę wody (/l i /m3), ilość wody zużytej przez gospodarstwo domowe w wymiarze rocznym lub okresie rozliczeniowym w zestawieniu ze średnim zużyciem wody oraz rocznymi tendencjami w zużyciu wody przez gospodarstwa domowe. Informacja ta powinna obejmować także link do strony, zawierającej dane identyfikujące dostawcę i strukturę jego własności, koszt wody i elementy składowe opłat za wodę w systemie taryfowym, dane dotyczące oceny ryzyka, a także skarg konsumentów na jakość wody.
Nie mniej ważnym elementem danych dostępnych na stronie mają być najnowsze wyniki monitorowania jakości wody (nie starsze niż sprzed roku), a także dane na temat twardości wody i stężeniu decydujących o niej kationów wapnia i magnezu, dodatkowo także potasu.
Nie tylko badania laboratoryjne wody
Obecne zalecenia nowej dyrektywy wykraczają daleko poza schemat systematycznie wykonywanych badań laboratoryjnych wody o stałym zakresie parametrów. Obejmują wiele kwestii związanych z zaopatrzeniem w wodę, mogących mieć pośredni wpływ na jej jakość. Przede wszystkim jednak pozwalają na dostosowanie systemu kontroli i badań jakości wody do rzeczywistych zagrożeń. Stwarza to szansę na większą odporność systemu zaopatrzenia w wodę na ewentualne sytuacje kryzysowe i zwiększenie bezpieczeństwa wody dla zdrowia konsumentów. Warunkiem jest jednak odpowiednia wiedza producentów wody, pozwalająca trafnie wskazać ewentualne zagrożenia i sposoby skutecznej ochrony przed nimi.
